આપણે બધા જીવનમાં આગળ વધવા માંગીએ છીએ, સફળ થવા માંગીએ છીએ, પરંતુ આપણે એ પણ જાણીએ છીએ કે સરળ થવાનો માર્ગ સરળ નથી. ઘણી વખત પ્રયાસ કરવા છતાં હાર અને નિરાશા મળે છે.
આપણે આપણા જીવનમાં કેટલી વાર આવું થતું જોયું છે, તેથી જ આપણે નાનપણથી જ બાળકોને સખત મહેનત કરવા અને સફળતા મેળવવાની પ્રેરણા આપીએ છીએ. પરંતુ મુશ્કેલી ત્યારે ઊભી થાય છે જ્યારે આપણે આપણી આકાંક્ષાઓનો બોજ બાળકો પર નાખીએ છીએ અને તેમના મનમાં હારનો ડર બેસાડી દઈએ છીએ.
આપણે ઈચ્છીએ છીએ કે બાળકો જે કંઈ પણ કરે તેમાં તેઓ ખુબ આગળ વધે. પરંતુ કેટલીકવાર આપણે તેમને વધારે પડતો ઠપકો આપીએ છીએ, ડરાવી અને ધમકાવીએ છીએ અને કોઈ કામમાં સારું પ્રદર્શન નથી કરતા તો તેમના આત્મસન્માનને નુકસાન પહોંચાડીએ છીએ.
આ બધાથી બાળકના વિકાસ પર ખૂબ જ ખરાબ અસર પડે છે. પછી ભલે તે ભણવાનું હોય કે બીજું કોઈ કામ, બાળક શ્રેષ્ઠ પ્રદર્શન કરે જ, તે માટે દબાણ ન કરો. નિષ્ણાતો એવું મને છે કે બાળક નિષ્ફળ થાય છે તે ખરાબ નથી. પરંતુ તે શીખવાની પહેલી સીડી છે.
સાચો રસ્તો મળશે : મનોવૈજ્ઞાનિકો માને છે કે બાળકો ખૂબ જ સંવેદનશીલ હોય છે તેથી તેની સાથે ખૂબ નરમાશથી વર્તવું જોઈએ. આજના સમયમાં દરેક માતાપિતા સારું પ્રદર્શન કરવા માટેનું બાળકો પર કરે છે. બાળકોને તેમની રુચિ અનુસાર આગળ વધવા અને કામ કરવા માટે ભાગ્યે જ કોઈક માતાપિતા સપોર્ટ કરે છે. આવી સ્થિતિમાં, ઘણીવાર એવું જોવા મળે છે કે બાળક ખૂબ સારું પ્રદર્શન કરી શકતું નથી.
જો બાળકને રમતગમત ગમતી હોય, તો તે ડાન્સ કે સંગીતમાં સારું પ્રદર્શન કરી શકતો નથી. જો તમે ઈચ્છો તે પ્રમાણે બાળક બિલકુલ સારું નથી કરતું, તો પછી માતાપિતાએ સમજી જવું જોઈએ કે આ શોખ તેને અનુકૂળ નથી.
પરંતુ જો તે સરેરાશ પ્રદર્શન કરી રહ્યો હોય તો તે સમજી શકતો નથી કે તે આના કરતા પણ વધુ સારું પ્રદર્શન કરી શકે છે અને તમે પણ તેને આગળ વધવા માટે બહુ પ્રયત્નો કરતા નથી. તમે તે વાત પર ધ્યાન આપો કે બાળક માત્ર કોરો અભ્યાસ કરીને ખાના પુરવાનું કામ ના કરે, પરંતુ ખરા અર્થમાં અભ્યાસ કરીને શીખવો જોઈએ.
બાળક માટે નંબર અને ડિગ્રી કરતાં જ્ઞાન વધુ મહત્ત્વનું છે. આવી સ્થિતિમાં બાળકોને તેમના પર કોઈપણ પ્રકારનું દબાણ લાવ્યા વિના શીખવા માટે પ્રોત્સાહિત કરો. જો બાળકો કોઈ કાર્ય યોગ્ય રીતે કરી શકતા નથી, તો તેમને જણાવો કે તેમના પ્રયત્નોમાં શું ઊણપ હતી અને તેઓ આગળની તૈયારી કેવી રીતે કરી શકે છે.
તમારું બાળક સાહસિક બનશે : જ્યારે બાળક કોઈ કામમાં નિષ્ફળ જાય છે ત્યારે જ તેને ખ્યાલ આવે છે કે તેની આટલી મહેનત પૂરતી નથી, પરંતુ તેણે હજુ વધારે મહેનત કરવાની જરૂર છે. જો તમારું બાળક અંગ્રેજીમાં સારા માર્કસ આવે છે પણ હિન્દીમાં બહુ ઓછા માર્ક્સ આવે છે તો તેને ખ્યાલ આવશે કે તેને હિન્દીમાં પણ ભણવાની જરૂર છે.
વારંવાર નિષ્ફળ જવાથી પણ બાળક મહેનતુ બને છે. માતાપિતા તરીકે, તમારા બાળકોને હંમેશા એ અહેસાસ કરાવો કે દરેક વ્યક્તિની ક્ષમતાઓ અલગ-અલગ હોય છે. બાળકોને તે શોધવામાં મદદ કરો કે તેમની રુચિ અને ક્ષમતા કઈ વસ્તુમાં છે.
અન્ય બાળકો સાથે સરખામણી કરશો નહીં : જ્યારે સ્કૂલમાં બાળકના નંબર ઓછી હોય અથવા તેમના તરફથી કોઈ કામ ન થાય ત્યારે માતાપિતા ઘણીવાર પડોશી બાળકો સાથે બાળકોની સરખામણી કરવાનું શરૂ કરે છે. આવું બિલકુલ ન કરો, કારણ કે તેનાથી તેમના મનમાં ખરાબ ભાવના પેદા થાય છે.
જો તમારું બાળક લાયક છે, તો વહેલા અથવા મોડા, તે ચોક્કસપણે તેના ગોલ સુધી પહોંચશે. વિન્સ્ટન ચર્ચિલ, મહાત્મા ગાંધી, નેપોલિયન જેવી કેટલી મહાન હસ્તીઓ વિશે પણ વાંચો, તો તમને ખબર પડશે કે ઘણી નિષ્ફળતાઓનો સામનો કર્યા પછી, તેઓએ આગળનો રસ્તો પસંદ કરીને તેઓ સફળ થયા.
તેથી જ બાળક પર ભરોસો રાખો અને તેને ભરપૂર સ્નેહ આપો. મધ્યપ્રદેશમાં એક દુકાનદારે તેનું બાળક ફેલ થતાં બેન્ડવાજા સાથે તેની નિષ્ફળતા સ્વીકારી હતી. તેણે પોતાના બાળકને પ્રેરણા આપતાં કહ્યું, ‘જ્યારે તમે નિષ્ફળ થાઓ ત્યારે દુઃખી થવામાં તમારો સમય અને શક્તિ વેડફશો નહીં. મને ભરોસો છે કે તું ચોક્કસ સફળ થઇશ.
આ રીતે બાળકોને સપોર્ટ કરો : જયારે બાળક કોઈ પણ કિસ્સામાં નિષ્ફળ થાય છે ત્યારે બાળકને કહો કે ડરવાની અથવા ગભરાવાની કોઈ જરૂર નથી, અમે તારી સાથે છીએ. બાળકથી ક્યાં ખોટું થયું તેના પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરો અને ભવિષ્ય માટે આયોજન કરવામાં પણ મદદ કરો.
બાળકને કહો કે જીતવામાં ખૂબ જ ઉત્સાહિત થવાને બદલે અને હારીને દુઃખી થવાને બદલે, તેના માટે સ્પર્ધામાં ભાગ લેવો મહત્વપૂર્ણ છે. જો બાળક કોઈ વાતને લઈને નારાજ થઈ ગયું છે તો તેને પ્રેમથી સમજાવો અને તેના સ્ટ્રેસને દૂર કરવાનો પ્રયાસ કરો.
