ઘણા લોકો એવું કહે છે કે સરકારે વધારે નોટો છાપીને ગરીબોમાં વહેંચવી જોઈએ, જેથી કરીને દેશમાં કોઈ ગરબા ના રહે. તમે પણ તમારી આજુબાજુ આવા લોકોને જોયા હશે, પરંતુ તેની પાછળનું લોજીક સમજવું અને સમજાવવું ખૂબ જ મુશ્કેલ કામ છે.
પહેલી વાત, જો વધારાનું ચલણ ચલણમાં આવે તો નોટોનું મૂલ્ય ઘટી જાય છે. બીજું, એ કે સરકારે નોટો છાપવા માટે પણ પૈસાનો ખર્ચ થાય છે. જો સિક્કાની વાત કરીએ તો ઘણા એવા સિક્કા એવા પણ છે જેને બનાવવામાં તેની કિંમત કરતા વધુ ખર્ચ થાય છે.
જો તમારે 100 રૂપિયાની વસ્તુ ખરીદવા માટે 110 રૂપિયા ચૂકવવા પડે તે સારું નથી ને. 1 રૂપિયાના સિક્કાનું પણ એવું છે તેને બનાવવા માટે સરકારે 1.11 રૂપિયાથી 1.25 રૂપિયા સુધીનો ખર્ચ થાય છે. પરંતુ તેમ છતાં સરકાર દર વર્ષે બે થી અઢી કરોડના સિક્કા બનાવતી હોય છે. પરંતુ સરકાર ખોટમાં જઈને આ સિક્કા કેમ બનાવે છે?
આ માટે ખોટ ખાઈને પણ સિક્કા બનાવવામાં આવે છે : હવે મહત્વના મુદ્દાને સમજાવો જરૂરી છે કે સિક્કા બનાવવા પાછળનું કારણ શું છે. વાસ્તવમાં કોઈપણ નોટ બનાવવા માટે તેમાં ઘણા બધા સિક્યુરિટી સુવિધાઓ મૂકવામાં આવે છે.
ઉદાહરણ તરીકે નોટ પરની સિક્યુરિટી રેખા, ગાંધીજીનો ફોટો, RBI ગવર્નરની સહી વગેરે વગેરે. પરંતુ તેમ છતાં છેવટે નોટ બને છે કાગળમાં જ. આવી સ્થિતિમાં સરકારને નોટ બનાવવામાં વધારે ખર્ચ કરવો પડે છે અને તેનું આયુષ્ય પણ ઓછું હોય છે. આ સ્થિતિને જોઈને સરકારને સિક્કા બનાવવા ખૂબ જ જરૂરી બની જાય છે.
1 રૂપિયાનો સિક્કો મોંઘવારીને નિયંત્રિત કરે છે : હવે અમે તમને 1 રૂપિયાના સિક્કાનું સૌથી મહત્વનું કામ વિશે જણાવીશું. વાસ્તવમાં 1 રૂપિયાનો સિક્કો ફુગાવાને નિયંત્રિત કરવા માટે ખૂબ જ ઉપયોગી સાબિત થાય છે.
જો એક રૂપિયાનો બંધ કરી દેવામાં આવે છે અને લઘુત્તમ સિક્કાની કિંમત 2 રૂપિયા થઈ જાય છે, તો કોઈ પણ વસ્તુ મોંઘી થાય છે તો 2, 4, 6 રૂપિયાની સંખ્યા સીધી વધશે. જેમ કે દૂધનું પેકેટ 30 નું મળે છે તો સીધા 32 થશે અને આજ રીતે તેની કિંમત વધતી જશે. આ જ કારણે જ સરકાર નાનું ચલણ રાખે છે.
1 રૂપિયાની નોટ પણ આ જ કામ કરતી હતી પરંતુ કલાંગોનું આયુષ્ય ઘણું ટૂંકું હતું અને આ જ કારણ છે કે હવે સિક્કા વધારે બનાવવામાં આવે છે. નોટોમાં પણ એવું જ હતું અને જેમ જેમ સરકાર નવી નોટો લાવે છે તેના ફિચર્સ અપગ્રેડ કરવાની સાથે તેની કિંમત પર પણ ધ્યાન આપે છે જેથી ઓછા ખર્ચમાં વધુ નોટો છાપી શકાય.
હવે જો કોઈ તમને પૂછે કે સરકાર એક રૂપિયાનો સિક્કો કેમ બનાવે છે અને સિક્કા પાછળ કેમ ખર્ચ કરે છે તો તમારી પાસે પણ જવાબ હશે. જો આ માહિતી ગમી હોય તો અમારી સ્સાથે આવી જ જાણકારી મેળવવા જોડાયેલા રહો.
