કેદારનાથ એક સૌથી મહત્વપૂર્ણ હિન્દુ તીર્થસ્થાન છે. કેદારનાથ એ ભારતનો સૌથી ઊંચો જ્યોતિર્લિંગ છે, જે મંદાકિની નદીના કાંઠે ચોરાબારી ગ્લેશિયરમાં સ્થિત છે. તે સમુદ્ર સપાટીથી 3583 મીટરની ઉંચાઇએ સ્થિત છે. ચાર ધામોમાંથી એક કેદારનાથનો ઇતિહાસ ખૂબ જ રસપ્રદ રહ્યો છે.
તેમ છતાં એવું માનવામાં આવે છે કે આ મંદિર આદિ શંકરાચાર્યએ 8 મી સદીમાં બનાવ્યું હતું, પરંતુ પુરાણકથા દાવો કરે છે કે કેદારનાથની વાસ્તવિક વાર્તા પાંડવોથી સંબંધિત છે. તો ચાલો તમને આ અસાધારણ મંદિર વિશે કેટલીક રસપ્રદ વાતો જણાવીએ.
400 વર્ષથી સુધી આ મંદિર બરફની નીચે દબાયેલું હતું: આ દંતકથા નથી પણ વાડિયા ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ હિમાલયન જીઓલોજી, દહેરાદૂન દ્વારા સંશોધનમાં કરાયેલ એક તથ્ય છે. આ સંસ્થાના એક અહેવાલ મુજબ, કેદારનાથ મંદિર 13-15 મી સદીની વચ્ચે આવેલા નાના બરફ યુગ આવ્યો હતો તે, દરમિયાન બરફમાં સંપૂર્ણપણે દબાઈ ગયું હતું.
વૈજ્ઞાનિકોએ આ હકીકત એ આધારે લીધી હતી કે મંદિરની રચનામાં ઘણી પીળી લીટીઓ છે. આ રેખાઓ એટલે બની છે કારણ કે હિમનદીઓમાંથી ઓગળતો બરફ ધીમે ધીમે પત્થરોમાંથી પસાર થતો જાય છે. હિમનદીઓ તેમના સ્વરૂપને ખૂબ જ ધીરે ધીરે બદલી નાખે છે અને તે ફક્ત બરફથી જ નહીં પરંતુ પથ્થર અને માટીથી પણ બને છે.
આવી સ્થિતિમાં, એવો અંદાજ લગાવવામાં આવ્યો હતો કે કેદારનાથ મંદિર માત્ર 400 વર્ષ સુધી બરફની અંદર દબાણ ઝીલ્યું, પરંતુ તેને હિમનદીઓની હલચલ અને 2013 ના પૂરનો પણ સામનો કરવો પડ્યો હતો.
2013 માં આ મંદિર પૂરથી કેવી રીતે બચ્યું હતું? 2013 ના પૂરમાં કેદારનાથ મંદિર સિવાય બીજું બધું નાશ પામ્યું હતું. આ મંદિર બચવા પાછળની વાર્તા એવી છે કે જ્યારે પૂરનું પાણી મંદિરની આસપાસ પહોંચ્યું ત્યારે એક શિલા ઉપરથી લપસી ગઈ અને મંદિરની પાછળ આવી હતી. આ પથ્થરને કારણે પાણીનો પ્રવાહ બે ભાગમાં વહેંચાયો હતો અને તેથી મંદિર બચી ગયું હતું. નહીં તો પ્રવાહ એટલો જોરદાર હતો કે મંદિર બચવું મુશ્કેલ હતું.
કેદારનાથ સાથે શું દંતકથા છે? પૌરાણિક કથા અનુસાર, કેદારનાથની કથા મહાભારતના યુગથી શરૂ થાય છે. જ્યારે પાંડવો કુરુક્ષેત્રના યુદ્ધમાં કરેલા પાપોનું પ્રાયશ્ચિત કરવા ભગવાન શિવને શોધવા માટે નીકળ્યા હતા, ત્યારે શિવ તેમનાથી સંતાઈ ગયા. શિવએ પોતાનું સ્વરૂપ બદલીને ઉત્તરાખંડમાં સંતાઈ ગયા હતા.
તે જ્યાં છુપાઈ ગયા હતા તે સ્થાનને ગુપ્તકાશી કહે છે. પાંડવો કાશી (વારાણસી) થઈને ઉત્તરાખંડ પહોંચ્યા હતા અને કોઈક રીતે ભીમે ભગવાન શિવને શોધીયુ કાઢ્યા હતા. જો કે, વાર્તા અહીંથી એક રસપ્રદ વળાંક લે છે. ભગવાન શિવ, જે આખલો બની ગયા હતા, તે જમીનની અંદરના ભાગમાં સંતાઈ ગયા હતા,
પરંતુ તેમની પૂંછડી અને તેમની કળશ દેખાતી હતી. ભીમ, જે પાંડવોનો સૌથી શક્તિશાળી હતો, તે બળદને પૂંછડીએ પકડીને બહાર નીકળવાની કોશિશ કરી. આ દ્વંદ્વયુદ્ધમાં, તેમનું માથુ નેપાળના દોલેશ્વર મહાદેવ પાસે ગયું અને ત્યાં શિવલિંગ તરીકે સ્થાપિત થયું.
આ એપિસોડમાં, પર્વતના પણ બે ભાગ બની ગયા, જેને હવે નર અને નારાયણ તરીકે ઓળખાય છે અને એવું માનવામાં આવે છે કે કેદારનાથનું શિવલિંગ ત્રિકોણાકાર આકારમાં છે. તે સામાન્ય શિવલિંગ જેવું લાગતું નથી.
શા માટે કેદારનાથ નામ પડ્યું ખરેખર, તેની કથા ભગવાન શિવના સ્વરૂપ સાથે પણ સંકળાયેલી છે. પૌરાણિક કથા અનુસાર દેવતાઓએ રાક્ષસોથી બચવા માટે ભગવાન શિવને પ્રાર્થના કરી હતી. તેથી જ ભગવાન શિવ બળદના રૂપમાં અવતાર લે છે. આ બળદનું નામ ‘કોડારમ’ જેમાં રાક્ષસોનો નાશ કરવાની શક્તિ હતી.
ભગવાન શિવ દ્વારા મંદાકિની નદીમાં ફેંકાયેલા આ બળદના શિંગડા દ્વારા અસુરનો નાશ કરવામાં આવ્યો હતો. કેદારનાથ એ કોડારમ નામ પરથી આવ્યો છે. તમે નોંધ્યું હશે કે બંને કથાઓમાં ભગવાન શિવએ કેદારનાથમાં બળદનું રૂપ લીધું હતું. તમે નોંધ્યું હશે કે બંને કથાઓમાં ભગવાન શિવએ કેદારનાથમાં બળદનું રૂપ લીધું હતું.
ભૈરો બાબા કેદારનાથની રક્ષા કરે છે કેદારનાથ સાથે જોડાયેલી એક તથ્ય પણ છે કે બાબા ભૈરવનાથ તે મંદિરની સુરક્ષા કરે છે. તે કેદારનાથ મંદિરની નજીક છે અને જ્યારે મંદિર બંધ છે, ત્યારે ભૈરોનાથ કેદારનાથની રક્ષા માટે હાજર છે. તેથી, જ્યારે ભક્તો કેદારનાથના દર્શન કરવા જાય છે ત્યારે તેઓ નિશ્ચિતરૂપે ભૈરોનાથની મુલાકાત લે છે.
કેદારનાથનું આ મંદિર પંચ કેદારનો એક ભાગ છે જે ભગવાન શિવને સમર્પિત પાંચ ધાર્મિક સ્થળો છે. આ બધા ગઢવાલ હિમાલયમાં સ્થિત છે. જે કોઈપણ પંચ કેદારની યાત્રા કરે છે તેને પહેલા કેદારનાથ, પછી તુંગનાથ, પછી રૂદ્રનાથ અને મધ્યમહેશ્વર અને પછી છેવટે કલ્પેશ્વરના દર્શન કરવાના હોય છે. જો તમે ક્યારેય કેદારનાથની મુલાકાતે જાઓ છો, તો પછી ચોક્કસ પંચ કેદારની મુલાકાત લો.
કેદારનાથ ધામ હંમેશાં લોકોના આકર્ષણનું કેન્દ્ર રહ્યું છે અને અહીં જવા માટે તમારે થોડું રિસર્ચ અગાઉથી કરવું જોઈએ. જોકે અહીં જવા માટે હેલિકોપ્ટર અને ઘોડાઓ ઉપલબ્ધ છે, પરંતુ આ ટ્રેકની મજા જુદી છે. જો તમને આ વાર્તા ગમતી હોય, તો ચોક્કસપણે તેને શેર કરો.
તમને અમારી આ પોસ્ટ પસંદ આવી હોય તો આગળ જરૂરથી Share કરજો, જેથી બીજા સુધી આ માહિતી પહોંચે. ગુજરાતી ભાષામાં આવી અવનવી ,સ્વાસ્થ્ય, ટિપ્સ, ટ્રીક અને રેસિપી જોવા અને ઘરે બેસી નવુ જાણવા અને શીખવા માટે અમારાં Page” રસોઈ ની દુનિયા ને Like & Follow કરો. Follow કરવાં માટે અહી Click કરો રસોઈ ની દુનિયા.
